Өр мінез, батырлық пен батылдық, қайсарлық - қазақтың қанға сіңген қасиеті. Ел басына күн туып, оның болашағына қауіп төне бастаған кезде бүкіл Одақ жұртшылығымен бірге қазақ халқы да жұдырықтай жұмылып, қан майданға аттанды. Бүкіл қажыр-қайратын жеңіс жолына сарп етті, тіпті өз өмірлерін қиды. Көзі тірісінде-ақ аты аңызға айналған қазақтың қас батыры, Ұлы Отан соғысының ардагері, Қазақстанның Халық Қаһарманы, жазушы-партизан Қасым Қайсеновтің туғанына бүгін 95 жыл толып отыр.
Өмір өткелдері
Қасым Қайсенов 1918 жылдың 23 сәуірінде Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданында дүниеге келген. 1934 жылы мектеп бітіргеннен кейін Өскемен қаласындағы саяси-ағарту техникумына түсіп, оны 1938 жылы бітірген. Павлодар облыстық оқу бөлімінің саяси-ағарту жөніндегі нұсқаушысы болып жүргенде әскер қатарына шақырылып, әскери-барлау мектебіне жіберіледі. 1941 жылы Мәскеудегі барлаушылар мектебінде оқиды, іле-шала жау қолында қалған Украина жеріне аттандырылады. Жау жайлаған елге ұшақпен келіп түскен сәттен бастап, Қасым ағаның партизандық өмірі басталады.
Майданда «партизан Вася» атанды
1941 жылы Қасым Қайсенов Украина жерінде партизан отрядын құру үшін жау тылына аттанады. Ол жерде Чапаев атындағы партизан құрамасының үшінші отрядын басқарады. Одан кейін 1944 жылдың аяғына дейін Молдавия, Украинаның Закарпатье, Чехословакия, Румыния жеріндегі партизан қозғалыстарына қатысады. Отряд командирі болып жүріп, жау тылында жүздеген жорықты басынан өткереді. 1944 жылы Украинаның Закарпат, Карпатты азат етуге қатысқан. Ол Киев және Полтава облыстарындағы партизандар қозғалысын алғаш рет ұйымдастырушылардың бірі ретінде тарихта қалды. Партизандардың қалың қолын басқара отырып, жау тылында жүздеген жорықты басынан өткеріп, фашистерді сан рет тізе бүктірді. Майдан даласында украин жауынгерлері Қасым ағаны бауырларындай көріп, өз аттарымен «Вася» деп атапты. Қасым аға бір естелігінде «Украина - менің екінші Отаным. Украиндіктер - мәңгі ұмытылмас бауырларым. Осылай ұлы украин халқын шексіз сүйіп, бауыр басып кеткен адаммын. Әлі де шығатын, жазбақ кітаптарым да сол Украина жеріндегі жойқын айқасқа арналған. Сол үшін де өзімді украин жазушыларының бірімін деп есептеймін. Өзімді украин жазушыларының осындағы елшісіндей сезінемін», - деген екен.
Бейбіт өмірдегі ерлігі
Қан майданда етігімен су кешкен Қасым ағаға бейбіт өмірге бейімделу оңайға түскен жоқ. Осы ретте ағалық ақылын, қамқорлығын көрсеткен Жұмағали Саин болды. Қасым аға Сәбит Мұқанов, Бауыржан Момышұлы, Рақымжан Қошқарбаев, Мұқан Иманжанов, Мәлік Ғабдулин, Әди Шәріпов, Ғабит Мүсірепов, Қасым Аманжолов сынды қазақ зиялыларымен жақсы қарым-қатынаста болған. Майданнан оралғаннан кейін аз уақыт Қазақ ССР Жоғарғы Советі Президиумының аппаратында қызмет атқарған. 1945 жылдың орта шенінде партия қатарына алынып, білімін жетілдіру үшін Лениндік курстың совет бөлімінде оқыған. 1945-70 жылдары Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінде, Жамбыл облысындағы Жуалы және Свердлов аудандарының атқару комитеттерінде төраға орынбасары ретінде соғыстан кейінгі ауыл шаруашылығын қалпына келтіру науқанына белсене араласқан, 1953-1970 жылдар аралығында Қазақстан Жазушылар одағында және «Жазушы», «Қайнар» баспаларында қызмет істеген.
Қос қарудың иесі
Қарудан кейін қолына қалам алған Қасым аға өзінің партизандық жорықтары туралы жазуға бекінеді. Сөйтіп, Ұлы Отан соғысының қиын-қыстау кезеңдері, жауынгерлердің өшпес ерліктері жайында қалам тербейді. Қасым Қайсеновтің бұл орайдағы шығармалары қазақ әдебиетінің әскери тақырыбын байытты. Қасым ағаның «Жас партизандар» атты алғашқы кітабы 1954 жылы орыс тілінде жарық көреді. Одан кейінгі кездерде «Илько Витряк», «Переяслав партизандары», «Ажал аузынан», «Жау тылындағы бала», «Днепрде», «Жау тылында», «Партизан соқпақтары» сияқты басқа да әңгіме, очерк, повесть жинақтары оқырман қолына тиді және артынша орыс, украин, қырғыз, вьетнам тілдеріне аударылды. Кейіннен «Елімнің ертеңіне сенемін», «Естеліктер мен жазбалар» кітаптары жарық көрді. Жалпы, Қасым Қайсенов 30 шақты кітап жазып қалдырды. Қаһарман жазушы жайында 150 ақын-жазушы поэма, естелік жазыпты және ол туралы екі деректі кино түсірілген.
Қазақтың біртуар перзенті Қасым Қайсенов ерлік пен батылдықтың символы іспеттес. Ұлы Жеңіске айтарлықтай үлес қосқан батыр ағамыздың өмір өткелі, көрген-білгені, соғыс туралы шығармалары жас ұрпақ тәрбиесіне негіз болары анық.
Жансая РАХИМОВА